📝W SKRÓCIE

  • Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD), obecnie znana jako metaboliczna stłuszczeniowa choroba wątroby (MASLD), występuje, gdy w wątrobie gromadzi się nadmiar tłuszczu, co prowadzi do stanu zapalnego, bliznowacenia i niewydolności wątroby. Częstość występowania tej choroby znacznie wzrasta wśród osób starszych
  • MASLD ma dwie odrębne formy – swoistą dla wątroby, która jest bardziej agresywna i ograniczona do wątroby, oraz ogólnoustrojową, która wpływa na inne narządy i zwiększa ryzyko kardiometaboliczne
  • Czynniki genetyczne, w tym 27 zidentyfikowanych loci (miejsc na chromosomie zajmowanych przez geny), wpływają na MASLD poprzez zaburzenie metabolizmu tłuszczów w komórkach wątroby, przyczyniając się do stanu zapalnego, gromadzenia się trójglicerydów i uszkodzenia wątroby
  • Do czynników wpływających na MASLD należą: insulinooporność, zła dieta, brak aktywności fizycznej i niektóre leki, które sprzyjają gromadzeniu się tłuszczu i upośledzają funkcjonowanie wątroby
  • Interwencje dotyczące stylu życia pomagają w leczeniu MASLD u źródła; obejmują one eliminację szkodliwych tłuszczów, optymalizację spożycia składników odżywczych, utrzymanie zdrowej masy ciała i przyjmowanie suplementów wspomagających pracę wątroby

🩺Według dr. Mercoli

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) występuje, gdy w wątrobie gromadzi się nadmiar tłuszczu mimo braku intensywnego spożywania alkoholu. W Stanach Zjednoczonych NAFLD jest szczególnie rozpowszechniona wśród osób starszych. Początkowo możesz nie zauważyć żadnych objawów, ale w miarę postępu NAFLD może dojść do zapalenia wątroby, bliznowacenia, a nawet niewydolności wątroby. Nieleczona NAFLD może przekształcić się w poważniejsze schorzenia wątroby, takie jak niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), marskość wątroby i rak wątroby.

Badanie opublikowane w czasopiśmie BMC Gastroenterology wykazało, że NAFLD występuje u 40,3% osób w wieku od 60 do 74 lat i 39,2% osób powyżej 74 roku życia. U osób w wieku od 60 do 74 lat NAFLD wiąże się z o 60% wyższym ryzykiem zgonu z jakiejkolwiek przyczyny w ciągu pięciu lat i o 22% wyższym ryzykiem w ciągu 10 lat.

W tej grupie wiekowej w ciągu pięciu lat umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych wzrasta ponad dwukrotnie. Jednakże zwiększonego ryzyka nie obserwuje się u osób powyżej 74. roku życia, co wskazuje, że wpływ choroby może się zmniejszać wraz z wiekiem.

W 2023 r. termin NAFLD zastąpiono terminem MASLD (stłuszczeniowa choroba wątroby związana z dysfunkcją metaboliczną), aby dokładniej określić jej przyczynę — nieprawidłowy metabolizm. Trwające badania nieustannie poszerzają naszą wiedzę na temat tej choroby i pozwalają obecnie na odkrycie dwóch odrębnych jej form — jednej, która dotyczy wyłącznie wątroby, i drugiej, która ma wpływ na cały organizm.

Od NAFLD do MASLD — co się zmieniło?

Podczas gdy NAFLD zdefiniowano jako brak uszkodzeń wątroby wywołanych przez alkohol, MASLD podkreśla rolę powszechnych czynników metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2 i zespół metaboliczny, w powodowaniu gromadzenia się tłuszczu w wątrobie i stanu zapalnego. MASLD wprowadza również bardziej precyzyjne ramy diagnostyczne. W przeciwieństwie do NAFLD, która pierwotnie wykluczała inne przyczyny chorób wątroby, MASLD wymaga udowodnienia zaburzeń metabolicznych i gromadzenia się tłuszczu w wątrobie.

Choroba MASLD rozwija się w wyniku połączenia czynników genetycznych, metabolicznych i stylu życia. Predyspozycje genetyczne w znacznym stopniu wpływają na sposób, w jaki organizm przetwarza tłuszcze i cukry, natomiast insulinooporność, charakterystyczna cecha zespołu metabolicznego, zaostrza ten proces, upośledzając zdolność wątroby do zarządzania glukozą i tłuszczami oraz sprzyjając magazynowaniu tłuszczu.

Kiedy wątroba zostaje przeciążona tłuszczem, wyzwala się stan zapalny prowadzący do uszkodzenia komórek wątroby. Do czynników przyczyniających się do tego zjawiska zalicza się również niewłaściwą dietę, brak aktywności fizycznej i niektóre leki, które zwiększają odkładanie się tłuszczu w wątrobie. Diagnozowanie MASLD stwarza szczególne wyzwania, zwłaszcza we wczesnym stadium, gdy objawy są subtelne lub nie występują w ogóle.

Chociaż biopsje wątroby pozostają złotym standardem diagnostycznym, ich inwazyjny charakter ogranicza ich powszechne stosowanie. Nieinwazyjne testy, takie jak obrazowanie i badania krwi, pomagają wykryć stłuszczenie wątroby, ale często nie pozwalają odróżnić zwykłego stłuszczenia wątroby od poważniejszych postaci, takich jak NASH. Brak precyzyjnych biomarkerów i nakładanie się objawów na objawy innych chorób wątroby dodatkowo utrudnia diagnozę.

Nowe spostrzeżenia dotyczące MASLD ujawniają odrębne typy chorób

Najnowsze badanie opublikowane w czasopiśmie Nature Medicine ujawniło podłoże genetyczne MASLD i pozwoliło rozróżnić jego różne formy. Analizując dane genetyczne pochodzące z dużej kohorty 36 394 osób i weryfikując wyniki w czterech dodatkowych grupach po 3903 uczestników, naukowcy zidentyfikowali markery genetyczne, które pozwalają zrozumieć, dlaczego MASLD objawia się w różny sposób u poszczególnych osób.

Jednym z najważniejszych odkryć było zidentyfikowanie 27 nowych loci (obszary w chromosomie zajmowane przez geny) powiązanych z MASLD. Te specyficzne miejsca w genomie wpływają na rozwój i postęp choroby, oddziałując na sposób, w jaki komórki wątroby przetwarzają i magazynują tłuszcze. Wykorzystując poligeniczne wyniki oceny ryzyka, które agregują efekty wielu wariantów genetycznych, naukowcy zidentyfikowali dwa odrębne typy MASLD.

Pierwszy typ ogranicza się do wątroby i prowadzi do bardziej agresywnej choroby tego narządu. Drugim typem jest choroba ogólnoustrojowa, która oddziałuje na wiele narządów i znacznie zwiększa ryzyko problemów kardiometabolicznych, w tym niewydolności serca. To rozróżnienie jest istotne, ponieważ oznacza, że strategie leczenia i postępowania muszą być dostosowane do konkretnego typu MASLD, na jaki cierpi pacjent, i nie należy traktować tego schorzenia jako pojedynczej choroby.

Kolejnym istotnym spostrzeżeniem jest silny związek między rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej i zdrowiem wątroby. Tłuszcz trzewny, który gromadzi się wokół narządów, okazał się najsilniejszym czynnikiem prognozującym zawartość trójglicerydów w wątrobie i stan zapalny. Inne wskaźniki, takie jak wskaźnik masy ciała (BMI) i stosunek obwodu talii do obwodu bioder, które są wskaźnikami ogólnego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, również wiążą się ze zdrowiem wątroby, choć mają mniejszy wpływ na przewidywanie uszkodzenia wątroby niż tłuszcz trzewny.

Na poziomie genetycznym naukowcy odkryli, że pewne warianty genów powodują wzrost ilości tłuszczu w wątrobie, zakłócając sposób, w jaki komórki wątroby przetwarzają i wydzielają lipidy. Dokładniej rzecz ujmując, niektóre geny, które zaburzają wydzielanie lipoprotein o bardzo małej gęstości (VLDL), powodują gromadzenie się trójglicerydów w wątrobie, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób wątroby.

Paradoksalnie, zatrzymanie trójglicerydów obniża poziom krążących lipoprotein we krwi, co wydaje się zmniejszać ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego (CVD), takich jak nadciśnienie tętnicze czy niewydolność serca. Sugeruje to, że związek między MASLD a chorobami serca jest bardziej złożony, niż wcześniej sądzono.

Badanie wykazało również, że niezgodna punktacja ryzyka poligenicznego, która skupia się na wariantach genetycznych specyficznych dla wątroby, takich jak PNPLA3 i TM6SF2, wyjaśnia większą część zmienności genetycznej w przypadku MASLD w porównaniu z zgodną punktacją, która odzwierciedla geny wpływające zarówno na zdrowie wątroby, jak i zdrowie ogólne. Podkreśla to rolę specyficznych dla wątroby czynników genetycznych w rozwoju MASLD.

Oba wyniki oceny ryzyka wiązały się również ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia MASLD i poważnych powikłań, takich jak rak wątrobowokomórkowy (rodzaj raka wątroby), choć związek ten był silniejszy w przypadku wyników niezgodnych. Co ciekawe, niezgodny wynik ryzyka poligenicznego wiązał się ze zmniejszonym ryzykiem chorób układu krążenia, podczas gdy zgodny wynik wykazywał silną korelację z wyższym ryzykiem chorób układu krążenia i niewydolności serca.

Zrozumienie tych ścieżek jest niezbędne do opracowania terapii celowanych, co ostatecznie poprawi wyniki leczenia i zmniejszy obciążenie związane z tą złożoną chorobą. Na przykład, terapie zwiększające wydzielanie VLDL łagodzą MASLD specyficzne dla wątroby, nie wpływając na ryzyko sercowo-naczyniowe. Z drugiej strony interwencje mające na celu regulację ogólnoustrojowego metabolizmu lipidów odnoszą się do szerszych ryzyk kardiometabolicznych związanych z drugą postacią MASLD.

Rozróżnianie pomiędzy stłuszczeniem prostym a NASH

Badanie opublikowane w czasopiśmie Current Hepatology Reports przedstawia ważny kontekst dotyczący postępu MASLD. Naukowcy zbadali dwa główne podtypy schorzenia określanego wówczas mianem NAFLD — stłuszczenie proste i niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH), obecnie znane jako stłuszczeniowe zapalenie wątroby związane z dysfunkcją metaboliczną (MASH).

Chociaż badanie to przeprowadzono przed nową klasyfikacją, położyło ono istotny fundament, określając różnice między tymi dwoma schorzeniami pod względem patofizjologii, leczenia i długoterminowych wyników.

Naukowcy odkryli, że proste stłuszczenie wątroby, definiowane jako nagromadzenie tłuszczu w wątrobie bez stanu zapalnego lub bliznowacenia, jest w większości łagodne i nie ma znaczącego wpływu na przeżywalność. Większość osób cierpiących na stłuszczenie wątroby utrzymuje normalną długość życia, gdyż sam nadmiar tłuszczu nie powoduje uszkodzenia wątroby.

Natomiast NASH to poważniejsza choroba obejmująca stan zapalny i bliznowacenie wątroby (włóknienie), co zwiększa ryzyko wystąpienia marskości wątroby, niewydolności wątroby i raka wątroby. NASH stała się jedną z głównych przyczyn przeszczepów wątroby w USA, podczas gdy proste stłuszczenie wątroby rzadko wymaga tak drastycznych interwencji. Badanie wykazało również silny związek między NASH a zespołem metabolicznym, zauważając, że osoby z otyłością, cukrzycą typu 2 lub wysokim poziomem trójglicerydów są w grupie wyższego ryzyka.

Rozróżnienie pomiędzy prostym stłuszczeniem wątroby a NASH jest kluczowe dla skutecznego leczenia i poprawy długoterminowych wyników. „W miarę jak częstość występowania NAFLD stale rośnie, konieczne są dalsze badania mające na celu opracowanie nieinwazyjnych metod diagnostycznych i algorytmów leczenia” – podsumowują badacze.

Pomocne strategie leczenia MASLD u źródła

Wprowadzenie zdrowego stylu życia i zdrowych nawyków żywieniowych mających na celu zwalczanie podstawowych przyczyn zaburzeń metabolicznych nie tylko wspomaga optymalną pracę wątroby i zmniejsza ryzyko wystąpienia MASLD, ale także sprzyja długotrwałemu zdrowiu i witalności. Oto kilka kluczowych strategii, które polecam:

1. Wyeliminuj szkodliwe tłuszcze ze swojej diety — wyklucz z diety wszystkie oleje roślinne, w tym rzepakowy, sojowy, kukurydziany i słonecznikowy, ponieważ zakłócają one funkcjonowanie mitochondriów i sprzyjają stanom zapalnym. Zamiast tego stosuj zdrowsze tłuszcze, np. łój, masło ghee lub ekologiczne masło pochodzące od krów karmionych trawą. Ponadto ogranicz również spożycie „zdrowych” olejów, takich jak oliwa z oliwek, ponieważ spożywanie w nadmiarze tłuszczów jednonienasyconych również zaburza funkcje metaboliczne.

2. Zoptymalizuj spożycie węglowodanów — staraj się spożywać dziennie co najmniej 200–250 gramów węglowodanów, zwiększając tę ilość, jeśli jesteś osobą bardzo aktywną, w zależności od mikrobiomu. Zacznij od soku owocowego zawierającego miąższ i całe owoce, ponieważ wspomagają one gojenie się jelit dzięki błonnikowi i naturalnym cukrom.

Zacznij pić sok bez miąższu dopiero wtedy, gdy poprawi się twoje trawienie. Pij go powoli, aby uniknąć stresu metabolicznego – podobnie jak wodę z dekstrozą stosuje się w przypadku poważnie osłabionego zdrowia jelit. W miarę jak układ trawienny będzie się poprawiał, stopniowo wprowadzaj do diety węglowodany złożone i skrobię, aby utrzymać zrównoważoną energię i wspomóc funkcje metaboliczne.

3. Zrównoważ źródła białka — zadbaj o to, aby jedną trzecią dziennego spożycia białka stanowił kolagen, czyli około 0,8 grama białka na funt beztłuszczowej masy ciała, co powinno stanowić około 15% całkowitego spożycia kalorii. Wybieraj ekologiczne mięso zamiast konwencjonalnego mięsa drobiowego lub wieprzowego, aby zmniejszyć narażenie na szkodliwy kwas linolowy (LA) i wspomóc optymalne zdrowie metaboliczne.

4. Wybieraj produkty bogate w cholinę — cholina odgrywa ważną rolę w usuwaniu tłuszczu z wątroby i obniżaniu ryzyka stłuszczenia wątroby. Aby zwiększyć przyswajalność tego składnika odżywczego, zwiększ spożycie takich produktów jak żółtka jaj z hodowli ekologicznej, żółtka jaj od zwierząt z wolnego wybiegu, ekologiczna wątróbka wołowa oraz rukola.

5. Skup się na jedzeniu pełnowartościowych, bogatych w składniki odżywcze produktów — wyeliminuj z diety żywność wysoko przetworzoną, w tym fast foody, ponieważ zawierają one dużo rafinowanych węglowodanów, olejów roślinnych, konserwantów i innych szkodliwych składników, które obciążają wątrobę i przyczyniają się do jej dysfunkcji. Zamiast tego zastąp je pełnowartościowymi, minimalnie przetworzonymi produktami bogatymi w składniki odżywcze, aby ustabilizować poziom cukru we krwi, zmniejszyć stan zapalny i odciążyć wątrobę.

6. Utrzymuj zdrową wagę — regularne ćwiczenia są niezbędne do przyspieszenia metabolizmu i utrzymania zdrowej wagi. Jeśli masz nadwagę, utrata 7–10% masy ciała może pomóc w poprawie NAFLD, w tym w obniżeniu zawartości tłuszczu w wątrobie, stanu zapalnego i zwłóknienia wątroby.

7. Rozważ przyjmowanie suplementów wspomagających pracę wątroby — wspieranie wątroby za pomocą ukierunkowanych składników odżywczych nie tylko chroni ją przed uszkodzeniami, ale także poprawia jej zdolność do detoksykacji i regeneracji. Witamina B12 i kwas foliowy działają wspólnie, redukując stan zapalny i zapobiegając zwłóknieniu poprzez kontrolowanie poziomu homocysteiny.

Aby dodatkowo chronić i odtruwać wątrobę, n-acetylocysteina (NAC) zwiększa produkcję glutationu - silnego przeciwutleniacza, który neutralizuje toksyny i zmniejsza stres oksydacyjny.

Oprócz przeciwutleniaczy, suplementy takie jak ostropest plamisty i koenzym Q10 oferują wyjątkowe korzyści. Aktywne związki zawarte w ostropeście plamistym, sylimaryna i sylibina, działają jak tarcza chroniąca przed szkodliwymi toksynami, jednocześnie wspomagając naprawę i regenerację uszkodzonych komórek wątroby. Jednocześnie koenzym Q10 odgrywa rolę we wspieraniu zdrowia mitochondriów, zapewniając wątrobie energię niezbędną do wydajnego funkcjonowania, jednocześnie redukując stany zapalne i uszkodzenia oksydacyjne.

Magnez to kolejny ważny składnik odżywczy dla zdrowia wątroby, szczególnie ze względu na swoją rolę w produkcji energii komórkowej. Aby ustalić idealną dawkę, najpierw zażyj cytrynian magnezu, stopniowo zwiększając dawkę, aż do wystąpienia luźnych stolców, a następnie nieznacznie ją zmniejsz — to będzie Twoja idealna dawka. Następnie należy przejść na treonian magnezu, który nie powoduje luźnych stolców, tak jak cytrynian magnezu.

🔍Źródła i odniesienia