Rola niedoboru witaminy D w chorobach psychicznych

📝W SKRÓCIE

• Receptory witaminy D znajdują się w całym mózgu i wpływają na zdrowie psychiczne poprzez regulację neuroprzekaźników i redukcję stanów zapalnych. Niedobór witaminy D jest powiązany z depresją, lękiem i psychozą
• U pacjentów z problemami psychicznymi częściej występuje niedobór witaminy D spowodowany zmniejszoną ekspozycją na słońce, otyłością i innymi czynnikami
• Badania wykazują, że przyjmowanie suplementu witaminy D łagodzi objawy depresji, zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku i nastolatków. Optymalny poziom tej wiatminy we krwi mieści się w zakresie od 60 do 80 ng/ml
• Bezpieczna ekspozycja na słońce pozostaje najlepszym źródłem witaminy D, jednak osoby spożywające oleje roślinne powinny odczekać od czterech do sześciu miesięcy od ich usunięcia z diety, zanim zwiększą ekspozycję na słońce; jeśli regularna ekspozycja na słońce nie jest możliwa, konieczne może być przyjmowanie suplementu witaminy D
• Strategie ochronne zapewniające bezpieczną ekspozycję na słońce obejmują przyjmowanie astaksantyny (12 mg dziennie), aspityny lub stosowanie kremu z niacynamidem przed ekspozycją oraz suplementację wodorem cząsteczkowym

🩺Według dr. Mercoli

Receptory witaminy D nie ograniczają się tylko do układu kostnego i odpowiadają za zdrowie kości — występują one również w innych obszarach mózgu, takich jak hipokamp, istota czarna i móżdżek.

To dowodzi, że witamina D odgrywa kluczową rolę w rozwoju neurologicznym i funkcjonowaniu układu nerwowego. Jeśli w organizmie brakuje wystarczającej ilości witaminy D, zaburzone zostaje uwalnianie neuroprzekaźników, co wpływa z kolei na czynniki neurotroficzne i upośledza neuroprotekcję.

Zaburzenia te wiążą się ze zmianami nastroju i zachowania, przyczyniając się do rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, lęk, a nawet psychoza. Ponadto witamina D pomaga regulować stany zapalne, których poziom często jest podwyższony w przypadku zaburzeń psychicznych. Dlatego optymalizacja poziomu witaminy D jest ważna zarówno dla zdrowia fizycznego, jak i zachowania dobrego samopoczucia psychicznego.

Niedobór witaminy D i jego częstość występowania w zaburzeniach zdrowia psychicznego

Niedobór witaminy D jest powszechny i dotyczy ponad połowy populacji świata, niezależnie od wieku czy pochodzenia etnicznego. W przypadku osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi wskaźniki niedoborów są jeszcze wyższe. Badania wskazują, że pacjenci chorzy psychiatrycznie często mają niższy poziom witaminy D w porównaniu z populacją ogólną.

Czynnikami przyczyniającymi się do tego niedoboru są zmniejszona ekspozycja na światło słoneczne z powodu spędzania czasu w pomieszczeniach, uboga dieta i otyłość, która powoduje odkładanie się witaminy D w tkance tłuszczowej. Ponadto niektóre leki psychiatryczne powodują przyrost masy ciała, co jeszcze bardziej komplikuje poziom witaminy D.

Ten powszechny niedobór jest niepokojący, ponieważ niski poziom witaminy D wiąże się z większą częstością występowania różnych problemów ze zdrowiem psychicznym, w tym depresji, schizofrenii i zaburzeń lękowych — każde z nich dotyka nas w inny sposób.

W przypadku depresji niski poziom witaminy D wiąże się ze zwiększeniem objawów i wyższym ryzykiem rozwoju tej choroby. Witamina D może chronić hipokamp podczas zaburzeń regulacji związanych ze stresem i wspomagać uwalnianie dopaminy - neuroprzekaźnika biorącego udział w regulacji nastroju.

Schizofrenia, przewlekła choroba psychiczna charakteryzująca się zniekształconym myśleniem i percepcją, to kolejny obszar zainteresowania w kontekście korzyści płynących z witaminy D. Badania ujawniają wysoką częstość występowania niedoboru witaminy D wśród osób chorych na schizofrenię, szczególnie tych, u których występują ostre epizody choroby.

Niektóre badania wykazały również silny związek między niskim poziomem witaminy D a nasileniem objawów schizofrenii, co sugeruje, że witamina D może odgrywać rolę w funkcjach poznawczych i neuroprotekcji. W przypadku chorób ze spektrum psychozy, takich jak schizofrenia, niedobór często wiąże się z gorszymi rokowaniami i większym nasileniem objawów z powodu zmniejszonej neuroprotekcji i upośledzonego neuroprzekaźnictwa.

Wpływ witaminy D na określone choroby psychiczne

Zaburzenia neurorozwojowe, w tym autyzm i zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), również wykazują istotną korelację z poziomem witaminy D. Ponadto wykazano, że przyjmowanie witaminy D poprawia objawy behawioralne i poznawcze.

Niektóre badania wskazują również, że osoby cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową często mają niższy poziom witaminy D w porównaniu do osób bez tej choroby. Na przykład, u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową zaobserwowano wyższy poziom białka wiążącego witaminę D, co sugeruje istnienie związku między metabolizmem witaminy D i regulacją nastroju.

Ponadto witamina D odgrywa rolę w zaburzeniach snu i czuwania, w których niedobór zaburza rytmy dobowe i prowadzi do pogorszenia jakości snu. Optymalizacja poziomu witaminy D stanowi zatem obiecującą strategię terapeutyczną w przypadku wielu zaburzeń zdrowia psychicznego. Badania wykazały, że przyjmowanie suplementu witaminy D prowadzi do poprawy objawów depresji, szczególnie u osób, u których występują jej niedobory.

Na przykład pacjenci w podeszłym wieku cierpiący na depresję, nastolatkowie i osoby wracające do zdrowia po ostrych chorobach odczuli korzyści ze zwiększonego spożycia witaminy D. W kontekście schizofrenii dodanie witaminy D do standardowego leczenia przeciwpsychotycznego wiąże się z lepszymi wynikami poznawczymi i zmniejszeniem nasilenia objawów.

Neurozapalenie, czyli stan zapalny tkanki nerwowej, odgrywa rolę w wielu zaburzeniach neurologicznych i psychicznych, w tym w urazowym uszkodzeniu mózgu, chorobie Alzheimera i otępieniu naczyniopochodnym. Witamina D okazała się obiecującym środkiem w walce z neurozapaleniem ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne i immunomodulacyjne.

Badania na zwierzętach, na przykład te przeprowadzone na szczurach z urazowym uszkodzeniem mózgu, wykazały również, że przyjmowanie witaminy D powoduje, że komórki mikrogleju przechodzą w stan przeciwzapalny, co zmniejsza obrzęk mózgu i chroni barierę krew-mózg.

Witamina D pomaga złagodzić depresję i lęk

Metaanaliza opublikowana w czasopiśmie Journal of Affective Disorders zbadała skuteczność przyjmowania witaminy D w leczeniu pierwotnej depresji. W badaniu przeanalizowano 18 badań z randomizacją, aby ocenić, czy witamina D łagodzi objawy depresji u osób dorosłych. Wyniki badań wykazały znaczącą ogólną redukcję nasilenia objawów depresji u osób przyjmujących suplementy witaminy D w porównaniu do osób przyjmujących placebo.

Warto zauważyć, że korzyści były bardziej widoczne u osób, u których wyjściowy poziom witaminy D przekraczał 20 ng/ml – u tych osób zaobserwowano znaczną redukcję objawów depresji. Sugeruje to, że w celu uzyskania znaczącej poprawy w przebiegu depresji konieczne może być zwiększenie stężenia witaminy D.

Badanie opublikowane w czasopiśmie The American Journal of Geriatric Psychiatry wykazało również istotny związek między niedoborem witaminy D a nasileniem objawów depresji u osób starszych. W badaniu przeanalizowano dane 299 osób, z których ponad 60% sklasyfikowano jako cierpiących na niedobór lub niewystarczającą ilość witaminy D.

Osoby te uzyskały wyższe wyniki w Geriatrycznej Skali Depresji, szczególnie w poddomenach dysforii i poczucia bezsensu. Ta ujemna korelacja sugeruje, że niższy poziom witaminy D wiąże się bezpośrednio z nasileniem uczucia smutku, beznadziei i braku celu — głównych elementów depresji. Warto zauważyć, że badanie wykazało, iż wyższy poziom witaminy D, zbliżony do 95,5 ng/ml, wiązał się z minimalnymi objawami depresji lub ich brakiem.

Wyniki te podkreślają kluczową rolę, jaką odpowiednia ilość witaminy D odgrywa w utrzymaniu zdrowia psychicznego, wskazując na potencjał suplementacji witaminowej jako strategicznej interwencji łagodzącej objawy depresji u osób starszych. Zaburzenia lękowe, podobnie jak depresja, mają znaczący wpływ na codzienne życie i ogólne samopoczucie.

Odrębne badania podkreślają, że niski poziom witaminy D wiąże się nie tylko ze zwiększeniem objawów depresji, ale także ze zwiększonym lękiem. Właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne witaminy D łagodzą stres oksydacyjny i stany zapalne, które odgrywają kluczową rolę w patofizjologii zaburzeń lękowych.

Obszary mózgu, takie jak kora przedczołowa i hipokamp, które odpowiadają za regulację nastroju i lęku, zawierają receptory witaminy D i enzym niezbędny do aktywacji witaminy D. Sugeruje to, że odpowiedni poziom witaminy D jest niezbędny do utrzymania zdrowia i funkcjonalności tych obszarów mózgu. Stwierdzono również, że suplementacja witaminą D pomaga w łagodzeniu objawów lęku.

Maksymalizacja korzyści płynących z produkcji witaminy D poprzez ekspozycję na światło słoneczne

Chociaż suplementy witaminy D są powszechnie dostępne, złotym standardem zwiększenia poziomu witaminy D w organizmie pozostaje światło słoneczne. Oprócz produkcji witaminy D, ekspozycja na słońce przynosi dodatkowe korzyści zdrowotne. W rzeczywistości podwyższony poziom witaminy D często wskazuje na prawidłową ekspozycję na słońce, co może wyjaśniać wiele korzyści zdrowotnych tradycyjnie przypisywanych wyłącznie witaminie D, w tym poprawa zdrowia psychicznego, zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwory i wpływ na długość życia.

Jednakże ważnym czynnikiem, który często jest pomijany w dyskusjach na temat ekspozycji na słońce, jest wpływ olejów spożywczych, szczególnie olejów z nasion. Jeśli regularnie spożywasz oleje z nasion, musisz zachować szczególną ostrożność podczas ekspozycji na słońce. Te oleje zawierają duże ilości kwasu linolowego (LA), który staje się problematyczny, gdy jest wystawiony na działanie promieniowania ultrafioletowego. Interakcja między światłem słonecznym a skórą bogatą w LA wywołuje stany zapalne i uszkodzenia DNA.

Z tego powodu, jeśli regularnie spożywasz te oleje, zaleca się ograniczenie ekspozycji na słońce do wczesnych godzin porannych lub późnego popołudnia. Bezpiecznym podejściem w celu zwiększenia ekspozycji na słońce jest odczekanie czterech do sześciu miesięcy po wyeliminowaniu tych olejów z diety. Na to, jak Twój organizm toleruje światło słoneczne i jak na nie reaguje, wpływa również kilka cech indywidualnych:

• Pigmentacja skóry — melanina pełni funkcję naturalnego filtra przeciwsłonecznego. Osoby o ciemniejszej karnacji potrzebują dłuższej ekspozycji na słońce, aby wytworzyć taką samą ilość witaminy D jak osoby o jaśniejszej karnacji.

• Skład ciała — tkanka tłuszczowa magazynuje związki rozpuszczalne w tłuszczach, w tym utlenione oleje z nasion. Osoby z większą zawartością tkanki tłuszczowej powinny zachować większą ostrożność, ponieważ przechowywane w tkance tłuszczowej oleje zwiększają ryzyko związane z ekspozycją na słońce, nawet przez jakiś czas po zmianie diety.

Wytyczne dotyczące bezpiecznego przebywania na słońcu

Najprostszym sposobem oceny odpowiedniej ekspozycji na słońce jest „test oparzeń słonecznych”. Obserwuj swoją skórę pod kątem wszelkich oznak zaczerwienienia. Jeśli nie zauważysz nawet lekkiego zaróżowienia, prawdopodobnie znajdujesz się w bezpiecznym zakresie ekspozycji. Zawsze należy unikać oparzeń słonecznych, gdyż świadczą one o uszkodzeniu skóry. W miarę jak zmniejszasz spożycie LA w organizmie, podatność na oparzenia słoneczne i raka skóry znacznie się zmniejsza.

Zalecenia te uwzględniają zarówno optymalną produkcję witaminy D, jak i ochronę przed stresem oksydacyjnym, podczas gdy organizm pozbywa się zmagazynowanego kwasu LA, dlatego w okresie przejściowym:

• Jeśli okres bez oleju roślinnego w diecie jest krótszy niż sześć miesięcy, unikaj bezpośredniego światła słonecznego na 2 do 3 godzin przed i po południu. Choć całkowite oczyszczenie tkanek z olejów z nasion zajmuje około dwóch lat, okres sześciu miesięcy zazwyczaj pozwala na wystarczającą detoksykację, aby móc cieszyć się korzystną ekspozycją na słońce w godzinach szczytu.

• Należy pamiętać, że w okresie czasu letniego (miesiące letnie) południe słoneczne przypada o godzinie 13:00, a nie 12:00. Oznacza to, że w tych miesiącach szczytowe godziny nasłonecznienia przypadają mniej więcej między 10:00 a 16:00.

• W miarę jak Twój organizm wydala zmagazynowane oleje z nasion w ciągu pierwszych sześciu miesięcy, stopniowo zwiększaj ekspozycję na słońce bliżej południa. Zacznij od ekspozycji na działanie promieni słonecznych wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, stopniowo zbliżając się do południa, gdy Twoje tkanki staną się czystsze i bardziej odporne na promieniowanie UV.

Jeśli ekspozycja na słońce jest konieczna zanim organizm wydali oleje z nasion, należy rozważyć następujące środki ostrożności:

1. Przyjmowanie astaksantyny — przyjmuj 12 miligramów dziennie, aby zwiększyć odporność skóry na uszkodzenia słoneczne.

2. Miejscowe stosowanie niacynamidu — nałóż krem z witaminą B3 przed ekspozycją na słońce, aby chronić DNA przed uszkodzeniami wywołanymi promieniowaniem UV.

3. Aspiryna przed ekspozycją na słońce — przyjęcie aspiryny na 30–60 minut przed ekspozycją na słońce może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka skóry, zapobiegając przekształcaniu kwasu linolowego w szkodliwe utlenione metabolity kwasu linolowego (OXLAM).

4. Wodór cząsteczkowy — ten związek pomaga neutralizować wolne rodniki i zmniejsza stres oksydacyjny, jednocześnie utrzymując korzystne reaktywne formy tlenu.

Wskazówki dotyczące przyjmowania suplementu witaminy D

Jeśli regularna ekspozycja na słońce nie jest możliwa, konieczne może okazać się przyjmowanie suplementu witaminy D. Jednakże obecnie przyjęta definicja niedoboru witaminy D (poniżej 20 ng/ml) okazała się niewystarczająca dla zachowania dobrego zdrowia i zapobiegania chorobom. Podczas gdy za wystarczające uznaje się wartości ok. 40 ng/ml (100 nmol/l w pomiarach europejskich), docelowy zakres dla utrzymania optymalnego zdrowia wynosi od 60 do 80 ng/ml (od 150 do 200 nmol/l). Jeśli chcesz zoptymalizować poziom witaminy D:

1. Sprawdzaj poziom witaminy D dwa razy w roku
2. Dostosuj ekspozycję na słońce lub dawkę suplementu na podstawie wyników
3. Powtórz badanie po trzech lub czterech miesiącach, aby potwierdzić, czy osiągnąłeś docelowy poziom
4. Kontynuuj monitorowanie w celu utrzymania optymalnego poziomu

Pamiętaj, że możliwości ekspozycji poszczególnych osób na słońce są unikalne. Słuchaj sygnałów swojego ciała i odpowiednio dostosuj swoją ekspozycję. Celem jest wykorzystanie dobroczynnego działania światła słonecznego i uniknięcie poparzenia słonecznego. Należy pamiętać, że wpływ witaminy D na zdrowie psychiczne jest złożony i wielopłaszczyznowy. Choć suplementacja jest obiecująca, nie jest to rozwiązanie uniwersalne.

Niedobór witaminy D może być zarówno konsekwencją choroby psychicznej – ze względu na zmniejszoną ekspozycję na światło słoneczne i złą dietę – jak i czynnikiem przyczyniającym się do ciężkości i oporności tych chorób na leczenie. Dlatego też dbanie o odpowiedni poziom witaminy D powinno stanowić część holistycznego podejścia do opieki nad zdrowiem psychicznym, obok zmian w diecie, aktywności fizycznej i innych interwencji psychospołecznych.

Niemniej jednak zapewnienie odpowiedniego poziomu witaminy D poprzez bezpieczną ekspozycję na słońce i suplementację w razie potrzeby jest cennym elementem wspierającym dobre samopoczucie psychiczne. Podejmując proaktywne działania mające na celu zarządzanie poziomem witaminy D, pozytywnie wpływasz na swoje ogólne zdrowie psychiczne i odporność na zaburzenia psychiczne.