📝 W SKRÓCIE:

  • Cukrzyca typu 1 dotyka około 4 na 1000 dzieci w USA i jest związana z zaburzeniem mikrobiomu jelitowego, szczególnie w wyniku wczesnego narażenia na antybiotyki
  • Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Kolorado w Boulder wykazało, że w okresie wczesnego życia występuje 10-dniowe okno, w którym do prawidłowego rozwoju komórek beta trzustki niezbędne są określone mikroby jelitowe
  • Podawanie antybiotyków w ciągu 10 dni powoduje zaburzenie wzrostu komórek produkujących insulinę i przyczynia się do rozwoju cukrzycy typu 1 w późniejszym okresie życia
  • Inne badanie wykazało, że stosowanie przez matkę niektórych antybiotyków przed ciążą i w jej trakcie znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia u dzieci cukrzycy typu 1
  • Aby chronić zdrowie jelit dziecka i zmniejszyć ryzyko wystąpienia cukrzycy, należy ograniczyć stosowanie antybiotyków w czasie ciąży i okresie niemowlęctwa, zachęcać do karmienia piersią, stosować probiotyki strategicznie i zapewnić dziecku pożywną dietę.

🩺Według dr. Mercoli

Cukrzyca typu 1 jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych występujących u dzieci w USA. Dotyka ona około czterech na 1000 młodych ludzi. W tej autoimmunologicznej chorobie układ odpornościowy organizmu omyłkowo niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Prowadzi to do konieczności dożywotniego przyjmowania zastrzyków z insuliną, częstego pomiaru poziomu cukru we krwi i zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnych powikłań.

Choć w rozwoju tej choroby istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne, wykazano, że zaburzenie mikrobiomu jelitowego również odgrywa pewną rolę. W szczególności zauważono, że wczesna ekspozycja dzieci na antybiotyki zmienia skład i funkcję bakterii jelitowych w kluczowych okresach rozwoju. Zmiany te zakłócają regulację odporności i zapoczątkowują kaskadę reakcji autoimmunologicznych, która prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 1.

Nowe badanie przeprowadzone przez naukowców z University of Utah Health dostarcza kolejnych dowodów potwierdzających ten związek. Odkryto, że ekspozycja na antybiotyki w 10-dniowym okresie we wczesnym niemowlęctwie zaburza funkcjonowanie mikroflory jelitowej i zapobiega normalnemu rozwojowi produkujących insulinę komórek beta w trzustce, co pokazuje, w jaki sposób wczesne stosowanie antybiotyków zmienia zdrowie metaboliczne, zanim jeszcze pojawią się objawy.

Jak flora jelitowa wpływa na rozwój trzustki i ryzyko cukrzycy?

Badanie opublikowane w czasopiśmie Science miało na celu zbadanie, w jaki sposób drobnoustroje wpływają na wczesny rozwój komórek beta trzustki, czyli wyspecjalizowanych komórek w trzustce, które produkują insulinę. Naukowcy prowadzący badania na myszach odkryli, że tuż przed odstawieniem od piersi występuje 10-dniowe okno, w którym obecność pożytecznych mikrobów jest konieczna do stymulacji wzrostu tych komórek.

• Zarówno bakterie, jak i grzyby sprzyjają rozwojowi komórek beta — W ciągu 10-dniowego okresu naukowcy stosowali antybiotyki (w celu usunięcia bakterii) i leki przeciwgrzybicze (w celu usunięcia grzybów). W obu przypadkach u myszy nie wytworzyła się normalna populacja komórek beta trzustki. Oznacza to, że obecność bakterii i grzybów była konieczna w tym krótkim okresie, aby trzustka mogła w późniejszym życiu odpowiednio produkować insulinę.

• Specyficzne mikroby działały w pewnym wieku — Aby sprawdzić, czy ten sam schemat czasowy dotyczy również ludzi, naukowcy przeszczepili mikroby jelitowe od niemowląt do wolnych od zarazków myszy. Rozwój komórek beta u myszy wywołały jedynie próbki pobrane od niemowląt w wieku od 7 do 12 miesięcy. Próbki pobrane od młodszych i starszych niemowląt nie miały żadnego wpływu. Sugeruje to, że u dzieci również występuje krótki okres, w którym odpowiednia mieszanka mikroorganizmów jelitowych wspomaga rozwój trzustki.

• Trzy mikroby uznano za kluczowe — Spośród wszystkich przebadanych gatunków tylko trzy mikroby konsekwentnie stymulowały rozwój komórek beta — Escherichia coli (powszechna bakteria jelitowa), Enterococcus gallinarum (gatunek bakterii powszechnie występujący w jelitach) i Candida dubliniensis (rodzaj drożdżaków). Wprowadzenie tych mikroorganizmów w ciągu 10 dni spowodowało zwiększenie liczby komórek produkujących insulinę w trzustce.

• C. dubliniensis wykazywał najsilniejsze działanie immunologiczne — Spośród trzech drobnoustrojów C. dubliniensis miał znaczący wpływ. Ich obecność powodowała zwiększenie liczby makrofagów w trzustce. Makrofagi są częścią układu odpornościowego i działają jak komórkowe „grupy sprzątające”, które również pomagają w naprawie tkanek. W tym przypadku wydawało się, że wspomagają wzrost komórek beta.

Po zablokowaniu makrofagów grzyb nie pomagał już w zwiększaniu masy komórek beta, co potwierdza, że efekt ten był spowodowany zaangażowaniem układu odpornościowego.

• Efekt zależał od struktury ściany komórkowej grzyba — struktura zewnętrznej warstwy C. dubliniensis, a konkretnie cząsteczki zwane mannanem i chityną, odegrały kluczową rolę w wywoływaniu odpowiedzi immunologicznej. Układ odpornościowy rozpoznaje te cząsteczki i działa jak biologiczne „przełączniki”, wysyłając sygnały do komórek układu odpornościowego, aby wsparły wzrost lub naprawę. Bez tego sygnału strukturalnego grzyb prawdopodobnie nie miałby żadnego wpływu.

• Grzyb drastycznie zmniejszył ryzyko zachorowania na cukrzycę u podatnych myszy — U nowonarodzonych samców myszy genetycznie predysponowanych do cukrzycy typu 1 wczesna kolonizacja C. dubliniensis zmniejszyła prawdopodobieństwo wystąpienia choroby.

• Potencjał zdrowotny pożytecznych mikrobów — Główna badaczka Jennifer Hill, adiunkt w Instytucie BioFrontiers na Uniwersytecie Kolorado, wyjaśniła szersze znaczenie swoich ustaleń:

„Historycznie uważaliśmy, że zarazki to coś, czego chcemy unikać, ale prawdopodobnie mamy o wiele więcej pożytecznych mikrobów niż patogenów. Wykorzystując ich moc, możemy wiele zrobić dla dobra ludzkiego zdrowia”.

Czas i rodzaj ekspozycji na antybiotyki mają znaczenie dla ryzyka cukrzycy

Aby lepiej zrozumieć związek między florą jelitową a ryzykiem cukrzycy, w obszernym badaniu opartym na rejestrze, którego wyniki opublikowano w styczniu 2025 r. w czasopiśmie The Journal of Pediatrics, przeanalizowano dane 2869 fińskich dzieci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 i porównano je z grupą referencyjną składającą się z 74 263 dzieci bez cukrzycy. Naukowcy przyjrzeli się rodzajom stosowanych antybiotyków i czasowi ich podawania, od okresu sprzed ciąży do pierwszych dwóch lat życia.

• Makrolidy podawane matkom przed ciążą zwiększają ryzyko cukrzycy — Badanie wykazało, że u dzieci, których matki przyjmowały antybiotyki makrolidowe, takie jak azytromycyna lub erytromycyna,  w roku poprzedzającym ciążę, ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 było o 17% wyższe.

• Sulfonamidy i trimetoprim znacząco zwiększają ryzyko — Kiedy matkom przepisywano sulfonamidy i trimetoprim w czasie ciąży — często stosowane w leczeniu zakażeń dróg moczowych (ZUM) — ich dzieci miały o 91% wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1. Było to jedno z najsilniejszych powiązań stwierdzonych w badaniu i wskazuje na to, że okres prenatalny jest szczególnie wrażliwy na zaburzenia mikrobiologiczne.

• Trimetoprim może zaburzać metabolizm kwasu foliowego — Jednym z proponowanych mechanizmów zwiększonego ryzyka w czasie ciąży jest to, że trimetoprim zakłóca metabolizm kwasu foliowego, który jest niezbędny do rozwoju narządów płodu, zwłaszcza trzustki. Naukowcy uznali to za biologicznie prawdopodobne wyjaśnienie podwyższonego ryzyka związanego z narażeniem prenatalnym.

• Podwójna ekspozycja na makrolidy dodatkowo zwiększa ryzyko — Dzieci, które były narażone na działanie makrolidów zarówno w okresie ciąży (przed ciążą lub w jej trakcie), jak i w okresie niemowlęcym, miały o 29% wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 w porównaniu z dziećmi, które nie były narażone w żadnym z tych okresów. Sugeruje to występowanie efektu kumulacyjnego, gdy ta sama klasa leków jest wprowadzana na różnych etapach rozwoju układu odpornościowego.

• Efekt działania antybiotyków był różny u chłopców i dziewcząt — Badanie wykazało, że u chłopców, którzy otrzymywali antybiotyki w pierwszym roku życia, ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 było wyższe, podczas gdy u dziewcząt ryzyko to nie było zwiększone. Oznacza to, że wpływ antybiotyków na ryzyko wystąpienia cukrzycy może być różny w zależności od płci dziecka.

• Całkowita liczba przepisanych antybiotyków nie miała wpływu na ryzyko — Całkowita liczba przepisanych antybiotyków, niezależnie od tego, czy zostały podane matce przed ciążą lub w jej trakcie, czy dziecku po urodzeniu, nie korelowała ze zwiększonym lub zmniejszonym ryzykiem cukrzycy. Oznacza to, że nie chodzi o to, ile razy stosuje się antybiotyki, ale o to, które z nich i kiedy.

• Zaburzenia mikrobiomu pozostają możliwym mechanizmem — Autorzy omówili również, że wczesne stosowanie antybiotyków zmienia florę jelitową zarówno u matki, jak i u dziecka. Ponieważ cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, zaburzenie środowiska mikrobiologicznego podczas programowania układu odpornościowego może przyczynić się do wystąpienia choroby.

Jakie są inne skutki uboczne stosowania antybiotyków u dzieci?

Choć antybiotyki okazują się czasami niezbędne w leczeniu infekcji, niosą ze sobą szereg potencjalnych skutków ubocznych, które mogą mieć wpływ na zdrowie dziecka, wykraczający poza cukrzycę typu 1. Wczesna ekspozycja na antybiotyki wiąże się z wieloma innymi zagrożeniami, w tym takimi jak:

• Choroby alergiczne i astma — Badania konsekwentnie wykazują, że niemowlęta i małe dzieci, które otrzymują antybiotyki, są bardziej narażone na rozwój chorób alergicznych w późniejszym życiu, w tym egzemy, astmy i kataru siennego. Zmieniona mikroflora jelitowa wydaje się powodować, że układ odpornościowy przechodzi w stan zapalny i nadwrażliwość.

• Nawracające infekcje i osłabiona odporność — Zaburzając proces uczenia się mikroflory jelitowej, antybiotyki zmniejszają zdolność dziecka do budowania silnego, zdolnego do adaptacji układu odpornościowego. Paradoksalnie, naraża ich to na większą podatność na infekcje – a przecież właśnie te schorzenia antybiotyki mają leczyć.

• Zwiększone ryzyko otyłości i zaburzeń metabolicznych — Wiele badań powiązało wczesne stosowanie antybiotyków z wyższym wskaźnikiem otyłości u dzieci i zaburzeń metabolicznych. Jedno z wyjaśnień głosi, że bakterie jelitowe kształtują sposób, w jaki organizm wytwarza energię z pożywienia, a także regulują hormony odpowiedzialne za magazynowanie tłuszczu. Kiedy bakterie ulegną zmianie, równowaga metaboliczna zaburza się w niekorzystnym kierunku.

• Zmiany behawioralne i neurologiczne — Zaburzenie osi jelitowo-mózgowej we wczesnym okresie życia również wydaje się mieć wpływ na rozwój neurologiczny. Badania wykazały związek między wczesną ekspozycją na działanie antybiotyków a zwiększonym ryzykiem wystąpienia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) i zaburzeń zachowania.

• Wyższy wskaźnik oporności na antybiotyki w florze jelitowej dziecka — Oporne szczepy utrzymują się w jelitach przez lata, co zmienia różnorodność mikroorganizmów u dziecka i ogranicza skuteczność przyszłych metod leczenia infekcji bakteryjnych.

Jak chronić dziecko przed antybiotykami?

Jeśli jesteś rodzicem, wkrótce zostaniesz rodzicem lub po prostu planujesz przyszłość, decyzje, które podejmujesz przed i w trakcie ciąży, a także w pierwszych dniach życia dziecka, są ważne, ponieważ bezpośrednio wpływają na metabolizm Twojego dziecka, siłę jego układu odpornościowego oraz ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych w ciągu całego jego życia.

Choć czasami antybiotyki są konieczne, w większości przypadków przepisuje się je w nadmiarze. Możesz zacząć chronić florę jelitową swojego dziecka już teraz, w kluczowych momentach jego rozwoju. Oto rekomendowane podejście:

1. Unikaj antybiotyków w czasie ciąży, chyba że jest to absolutnie konieczne — Zanim wykupisz receptę, zawsze zatrzymaj się na chwilę i zadaj sobie pytanie: Czy jest to absolutnie konieczne w tej chwili? A może istnieje bezpieczniejszy sposób obarczony mniejszym ryzykiem? Pamiętaj, że celem nie jest unikanie opieki, lecz wybór opieki, która będzie wspierać zarówno Ciebie, jak i Twoje dziecko.

2. Opóźnij podanie antybiotyku dziecku, chyba że jest to pilne — Jeśli dowiesz się, że Twoje dziecko potrzebuje antybiotyku, zapytaj o czas, dawkowanie i diagnozę. Jeśli to niewielki problem, na przykład ból ucha lub stan podgorączkowy, należy najpierw rozważyć monitorowanie objawów lub zastosowanie naturalnych środków zaradczych. Dbanie o florę jelitową dziecka w pierwszych miesiącach jego życia to jeden z najskuteczniejszych, długoterminowych środków ochronnych, jakie możesz podjąć.

3. Wspieraj florę jelitową swojego dziecka od pierwszego dnia — Jeśli możesz karmić piersią, kontynuuj karmienie. Mleko matki jest naturalnym źródłem pożytecznych bakterii i prebiotyków, które pomagają kształtować zdrowy mikrobiom. Jeśli używasz mleka modyfikowanego, wybieraj takie, które wspomaga rozwój jelit poprzez dodanie prebiotyków lub składników przyjaznych korzystnym bakteriom.

Należy również zwrócić uwagę na otoczenie dziecka. Nadmierne stosowanie środków dezynfekujących, mydeł antybakteryjnych lub niepotrzebnych leków zaburza ekspozycję na mikroorganizmy, których Twoje dziecko potrzebuje do budowania odporności. Trochę brudu i naturalnego kontaktu z otoczeniem potrafią zdziałać cuda w wykształceniu silnego układu odpornościowego.

4. Stosuj probiotyki strategicznie, a nie generycznie — Jeśli Twoje dziecko przyjmowało antybiotyki lub urodziło się przez cesarskie cięcie, warto uzupełnić u niego florę bakteryjną jelit. Szukaj szczepów, których skuteczność potwierdzono badaniami nad rozwojem odporności we wczesnym dzieciństwie, takich jak Bifidobacterium infantis lub Lactobacillus rhamnosus GG.

Matki mogą poprawić zdrowie jelit dzięki dobroczynnym mikrobiomom, takim jak Akkermansia muciniphila, które wspomagają integralność jelit i zdrowie metaboliczne, a także korzystnie wpływają na florę jelitową dziecka. Zawsze podawaj probiotyki po antybiotykoterapii, a nie równolegle, na wypadek gdyby to było konieczne.

5. Buduj długoterminową odporność metaboliczną dzięki zdrowej diecie — Gdy Twoje dziecko zacznie jeść pokarmy stałe, wykorzystaj to jako okazję do ukształtowania jego mikrobiomu na całe życie. Oferuj dzieciom produkty roślinne bogate w błonnik (takie jak owoce, gotowane warzywa i warzywa korzeniowe), które odżywiają pożyteczne bakterie.

Włącz do jadłospisu produkty fermentowane, takie jak jogurt (niesłodzony, najlepiej z ekologicznego mleka lub mleka od krów karmionych trawą) lub kiszoną kapustę, w niewielkich ilościach. Unikaj przetworzonej żywności, szczególnie tej zawierającej oleje roślinne, ponieważ przyczyniają się one do stanów zapalnych i zaburzają zdrowie jelit. Bakterie jelitowe Twojego dziecka rozwijają się najlepiej przy stosowaniu zdrowej diety — zamiast pakowanych przekąsek czy sterylnych posiłków.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ) dotyczące antybiotyków i cukrzycy typu 1

P: Czym jest cukrzyca typu 1 i jak wpływa na dzieci?

O: Cukrzyca typu 1 to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której organizm omyłkowo niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Prowadzi to do konieczności przyjmowania zastrzyków z insuliny przez całe życie, konieczności monitorowania poziomu cukru we krwi i zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnych powikłań.

P: Jak antybiotyki wpływają na ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1?

O: Antybiotyki, zwłaszcza stosowane w kluczowych momentach rozwoju we wczesnym dzieciństwie, zaburzają florę jelitową. Ma to wpływ na regulację odporności i przyczynia się do zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 1.

P: Czy antybiotyki podawane w czasie ciąży mogą mieć wpływ na zdrowie mojego dziecka?

O: Tak, antybiotyki przyjmowane w czasie ciąży zaburzają rozwój flory jelitowej dziecka, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1.

P: Które antybiotyki są ze zwiększonym ryzykiem cukrzycy typu 1?

A: Badanie wykazało, że przyjmowanie przez matki przed ciążą makrolidów (takich jak azytromycyna i erytromycyna) zwiększało ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1 u ich dzieci o 17%. Ponadto sulfonamidy i trimetoprim, często stosowane w leczeniu zakażeń układu moczowego w czasie ciąży, zwiększają ryzyko cukrzycy o 91%.

P: Czy skutki wczesnego podania antybiotyku można odwrócić?

O: Takie strategie, jak wsparcie flory jelitowej za pomocą probiotyków lub karmienie piersią, pomagają złagodzić niektóre negatywne skutki i indukują prawidłową odpowiedź immunologiczną u dzieci.

🔍Źródła i odniesienia