📝 W SKRÓCIE:
- Udary niedokrwienne blokują przepływ krwi do komórek mózgowych, powodując uszkodzenia poprzez trzy różne mechanizmy śmierci komórek, przy czym kluczową rolę odgrywa przeciążenie żelazem
- Nadmierne gromadzenie się żelaza podczas udarów przyspiesza obumieranie komórek, działając jak „benzyna w ogniu” i znacznie pogarszając uszkodzenia mózgu
- Nowe badania pokazują, że zahamowanie śmierci komórek zależnej od żelaza może prowadzić do skuteczniejszych metod leczenia udaru, chroniących tkankę mózgową przed uszkodzeniem
- Proste badanie krwi, polegające na pomiarze stężenia ferrytyny w surowicy, pozwala określić zapasy żelaza. Utrzymywanie poziomu poniżej 100 ng/ml, a najlepiej pomiędzy 35 a 45 ng/ml, pomaga chronić mózg
- Regularne oddawanie krwi (dwa do czterech razy w roku) to skuteczna strategia kontrolowania poziomu żelaza i zmniejszania ryzyka udaru oraz jego ciężkości
🩺Według dr. Mercoli
Wyobraź sobie korek w naczyniach krwionośnych swojego mózgu. Tak właśnie odczuwa się udar niedokrwienny — nagłą blokadę, która uniemożliwia dotarcie tlenu i substancji odżywczych do komórek mózgowych. To najpowszechniejszy rodzaj udaru, dotykający co roku miliony osób na całym świecie. Jeśli choroba nie zostanie szybko usunięta, może skutkować kalectwem, a nawet śmiercią.
Możesz myśleć, że to tylko problem osobisty, ale udary mózgu mają negatywny wpływ na całą rodzinę, pracę i codzienne życie. Kiedy dochodzi do udaru, komórki mózgowe nie obumierają ot tak, przez przypadek.
Istnieje ukryty proces zwany „programowaną śmiercią komórki” — można go porównać do przycisku samozniszczenia, który naciskają niektóre komórki. Nowe badania rzucają światło na to, co odgrywa ważną rolę w tym procesie: rodzaj śmierci komórek powiązany z gromadzeniem się żelaza w mózgu. Odkrycia te mogą otworzyć drzwi do opracowania metod leczenia, które uchronią większą część mózgu przed uszkodzeniami. Jak zobaczysz, kontrolowanie poziomu żelaza jest kluczowym elementem ochrony organizmu.
Co dzieje się z mózgiem podczas udaru?
Podczas udaru komórki mózgowe nie poddają się ot tak, po prostu, lecz postępują zgodnie z planem i się wyłączają. Badanie z 2024 r. przyjrzało się temu bliżej i wskazało trzy przyczyny: obumieranie komórek przypominające powódź, spowodowane żelazem, obumieranie komórek przypominające pożar, który szybko się rozprzestrzenia, oraz spokojne, zaplanowane obumieranie komórek przypominające wyburzanie starych budynków.
• Wyobraź sobie swój mózg jako ruchliwe miasto — Śmierć komórek związana z nadmiarem żelaza przypomina powódź, która zalewa ulice żelazem. Śmierć komórek rozprzestrzenia się błyskawicznie niczym pożar. Zaplanowana śmierć komórki jest spokojniejsza, przypomina celowe wyburzanie starych budynków. Te trzy elementy łączą siły w chwili wystąpienia udaru, a wiedza o tym, jak działają, może pomóc w obronie.
• Jaka jest oś czasu? Kiedy dopływ krwi zostaje odcięty, a następnie powraca, najpierw dochodzi do obumierania komórek związanego z żelazem i przypominającego pożar. To tak, jakby burza przetaczała się przez miasto i natychmiast powodowała chaos. Później włączana jest zaplanowana śmierć komórki, cp pełni funkcję ekipy sprzątającej, pojawiającej się gdy szkody już zostaną wyrządzone. Ta sekwencja pokazuje, w jaki sposób problemy w mózgu narastają na przestrzeni godzin lub dni, a nie tylko jednej chwili.
• Jak żelazo wpływa na komórki mózgowe? I tu zaczyna się zabawa: żelazo odgrywa główną rolę. Badanie wykazało, że zbyt duża ilość żelaza w mózgu po udarze nasila śmierć komórek związaną z nadmiarem żelaza. To jak dolewanie benzyny do ognia — wszystko pali się szybciej.
Naukowcy testowali to na myszach i zaobserwowali, że lek, który wychwytuje dodatkową ilość żelaza, powoduje spowolnienie procesu. Wyobraź sobie żelazo jako awanturnika rozdającego zapałki w suchym lesie. Jeśli go powstrzymasz, oszczędzisz więcej komórek swojego mózgu.
• Czy leczenie może powstrzymać wszystkie trzy zagrożenia? Ponieważ procesy obumierania komórek współdziałają ze sobą, badanie sugeruje, że przyszłe metody leczenia będą mogły zwalczać wszystkie trzy jednocześnie. Można to porównać do duetu superbohaterów: jeden bohater powstrzymuje powódź, drugi gasi pożar, a trzeci powstrzymuje rozbiórkę. Gdyby lekarzom się to udało, miałbyś większe szanse na powrót do zdrowia po udarze. Jeszcze nie jest to możliwe, ale to wielka idea, która może zmienić życie — także Twoje.
W jaki sposób żelazo uszkadza tkankę mózgową?
Żelazo jest ważne dla Twojego organizmu – pomaga transportować tlen we krwi. Jednak jak w przypadku wielu rzeczy, nadmiar szkodzi. Śmierć komórek związana z nadmiarem żelaza to podstępny sposób na obumieranie komórek mózgowych.
• Czym jest śmierć komórki związana z żelazem? W drugim badaniu z 2024 r. przyjrzano się temu bliżej i odkryto trzy kluczowe elementy. 3 Po pierwsze, w mózgu gromadzi się zbyt dużo żelaza. Po drugie, tłuszcze zawarte w komórkach stają się toksyczne. Po trzecie, zespół sprzątający Twojej komórki rezygnuje. Wyobraź sobie komórki mózgowe jako samochody: śmierć komórek to rdza zatykająca silnik, zły olej zanieczyszczający wszystko i mechanik, który odchodzi z pracy.
• W jaki sposób udar wywołuje śmierć komórki? Udar mózgu idealnie przygotowuje scenę. Bariera krew-mózg — można ją porównać do muru ochronnego wokół mózgu — ulega uszkodzeniu podczas udaru. To sprawia, że żelazo przedostaje się tam, gdzie nie powinno.
W tym samym czasie substancje chemiczne w mózgu ulegają nadmiernemu pobudzeniu i powodują problemy, a stan zapalny pogarsza sytuację. To tak, jakby brama się zawaliła i kłopoty wdarły się do Twojego mózgu. Badanie wykazało, że ten chaos powoduje, że śmierć komórek związana z nadmiarem żelaza postępuje, niszcząc więcej komórek, niż możesz sobie pozwolić stracić.
• Czy istnieją sposoby, aby zapobiec uszkodzeniom związanym ze śmiercią komórek? Badanie wykazało sposoby na walkę z uszkodzeniami. Jednym z nich jest naturalny środek czyszczący komórki, który usuwa szkodliwe tłuszcze. Uzycie tego środka czyszczącego można porównać do zatrudnienia dodatkowych mechaników do naprawy samochodu. Innym sposobem jest wykorzystanie narzędzi, które wychwytują nadmiar żelaza. Mogą one chronić komórki mózgowe w przypadku udaru. Wyobraź sobie tego sprzątacza, który zjawia się niczym superbohater, żeby uratować sytuację.
Co to oznacza dla Twojego zdrowia?
Połączmy te wszystkie informacje. Pierwsze badanie wykazało, jak śmierć komórek związana z żelazem, podobna do pożaru oraz zaplanowana śmierć komórek łączą się na wczesnym etapie udaru, przy czym żelazo zapala lont. Drugie badanie skupiło się na procesie obumierania komórek wywołanym żelazem, ujawniając jego mechanizm i sposoby zapobiegania. Razem stanowią mapę pokazującą, gdzie toczą się bitwy w Twoim mózgu — i jak je wygrać. Zrozumienie tego może ochronić Ciebie lub kogoś, kogo kochasz.
Jaka jest przyszłość leczenia udaru?
Odkrycia te wskazują na obiecującą przyszłość. Wyobraź sobie leczenie, które hamuje śmierć wszystkich tych komórek jednocześnie, niczym zespół bohaterów powstrzymujący chaos, zanim się rozprzestrzeni. Jeśli lekarze zablokują powódź i szybko podejmą działania, udar może nie pozostawić trwałych obrażeń. Badania naukowe postępują szybko — badania kliniczne już teraz sprawdzają te koncepcje. Nie jest to jeszcze obietnica, ale jest to realna nadzieja na lepszą opiekę.
Jak zmniejszyć ryzyko udaru?
Podczas gdy naukowcy zastanawiają się nad najważniejszymi kwestiami, Ty możesz przejąć kontrolę. Oto jak:
• Jedz mądrze — Skup się na pełnowartościowych produktach, unikając jednocześnie żywności przetworzonej, z której większość zawiera szkodliwe oleje roślinne.
• Więcej ruchu — Ćwiczenia poprawiają przepływ krwi do mózgu. Szybki spacer może okazać się Twoją tajną bronią.
• Uważaj na ciśnienie krwi — Nadciśnienie tętnicze to podstępny atak, który może nastąpić.
• Sprawdź poziom żelaza — Proste badanie krwi, oceniające poziom ferrytyny w surowicy, dostarcza cennych informacji na temat poziomu żelaza w organizmie. Niski poziom wskazuje na niedobór żelaza, natomiast podwyższony poziom sygnalizuje jego nadmiar. Poziom ferrytyny powinien wynosić poniżej 100 ng/ml; idealny zakres wynosi od 35 do 45 ng/ml.
Radzenie sobie z nadmiarem żelaza — prosta strategia
Skutecznym sposobem ochrony jest kontrolowanie poziomu żelaza. Zbyt duża ilość żelaza w organizmie stanowi ukryte zagrożenie, zwiększając ryzyko udaru. Gdy poziom żelaza jest zbyt wysoki, nasila się uszkodzenie komórek, o którym mówiliśmy wcześniej. Istnieje jednak prosty sposób, aby utrzymać poziom żelaza pod kontrolą: oddawanie krwi.
Oddawanie krwi dwa do czterech razy w roku jest świetnym sposobem na obniżenie poziomu żelaza. Jeśli wolisz, możesz także oddawać mniejsze ilości krwi, ale częściej. Pamiętaj, że jeśli masz problemy z sercem, takie jak zastoinowa niewydolność serca, lub problemy z płucami, takie jak ciężka postać POChP, najpierw skonsultuj się z lekarzem. Jeśli nie możesz oddać krwi w danym ośrodku, nie martw się.
Lekarz może zlecić zabieg zwany flebotomią terapeutyczną, co w zasadzie polega na tym samym — pobraniu części krwi w celu obniżenia poziomu żelaza. Dbając o poziom żelaza, podejmujesz proaktywny krok w celu ochrony mózgu przed uszkodzeniem spowodowanym udarem.
Najczęściej zadawane pytania — zrozumienie roli nadmiaru żelaza i ryzyka udaru mózgu
P: Dlaczego zbyt duża ilość żelaza jest szkodliwa dla mózgu podczas udaru?
O: Zbyt duża ilość żelaza pogarsza szkody powstałe w wyniku udaru. To jak dodawanie oliwy do ognia, powodujące obumieranie większej liczby komórek mózgowych.
P: W jaki sposób żelazo uszkadza komórki mózgowe?
O: Kiedy jest za dużo żelaza, powoduje to rodzaj obumierania komórek, w którym żelazo gromadzi się w komórkach i ulega rozpadowi. Można to porównać do rdzy niszczącej maszynę.
P: Jak mogę sprawdzić, czy mam za dużo żelaza?
O: Proste badanie krwi, zwane pomiarem poziomu ferrytyny w surowicy, może określić poziom żelaza. Stężenie ferrytyny powinno wynosić poniżej 100 ng/ml, a idealnie byłoby, gdyby mieściło się w przedziale 35–45 ng/ml.
P: Co mogę zrobić, aby obniżyć poziom żelaza?
O: Oddawanie krwi to świetny sposób na obniżenie poziomu żelaza. Jeśli nie możesz zostać dawcą, lekarz może wykonać podobny zabieg pobrania krwi, zwany flebotomią terapeutyczną.
P: Czy kontrolowanie poziomu żelaza pomoże zapobiec udarowi?
O: Tak, kontrolowanie poziomu żelaza pomaga obniżyć ryzyko udaru. Kontrolując poziom żelaza, chronisz mózg przed dodatkowymi uszkodzeniami w przypadku udaru.
